Recent hebben we een bezwaarschrift ingediend op een besluit. Hierbij hebben we in 2025 ChatGPT-4o (de betaalde versie van tween tientjes per maand) gebruikt om het opstellen van de bezwaargronden te ondersteunen, alsook om het uiteindelijk advies en besluit op het bezwaar te valideren op correctheid.
Merk op dat de gratis versie ook ChatGPT-4o kan gebruiken, maar dat er minder mogelijkheden zijn om bijvoorbeeld dossiers met bestanden te verwerken.
Allereerst een disclaimer: ChatGPT is een soort geavanceerde spellingcontrole, die niet alleen de woorden en de grammatica controleert, maar je ook attendeert op mogelijk logische fouten in de redenering of hiaten. Dit scheelt enorm veel tijd om dingen op te zoeken als je de jurisprudentie alleen nog maar via associatie kent, maar zonder goeie zoektermen.
ChatGPT is echter geen wondermiddel, en confabuleert ook graag. Zeker voor verwijzingen naar ECLI’s op rechtspraak.nl verzint ChatGPT vaak de meest mooie interpretaties, terwijl de uitspraak over een totaal ander onderwerp gaat. Sinds Corona heeft ChatGPT echter een waarlijk enorme vooruitgang getoond en het is in staat om bijvoorbeeld ook een emotionele onderstroom te extraheren uit een transcriptie en/of documenten.
ChatGPT bij het opstellen van een bezwaar
Bij het opstellen van het bezwaar is ChatGPT intensief gebruikt met tientallen vragen. Hierbij werden de toen aanwezige stukken zoals het besluit, uitgewisselde informatie en transcriptie van overleggen als bronmateriaal geladen.
Toen het bezwaar in concept klaar was, is nog een keer zoals onder beschreven een analyse gemaakt van de te verwachten reacties, tegenwerpingen en wijzen waarop die al in het bezwaar gepareerd kunnen worden.
Gezien de omvang is dit niet verder uitgewerkt, omdat de ervaringen eigenlijk 1-op-1 terugkwamen bij het analyseren van het besluit.
ChatGPT bij het analyseren van een besluit
Het advies en besluit waren niet in lijn met de verwachte uitkomst, zowel niet persoonlijk als vanuit een eerdere analyse door ChatGPT.
Mensen neigen er toe om hun gelijk te zoeken, zeker als het besluit tegenvalt. Daarom is nogmaals dezelfde exercitie uitgevoerd als bij de voorbereiding, waarbij naast de ingebrachte stukken ook de volgende documenten in een ChatGPT-chat geplakt werden:
- Besluit
- Begeleidend advies
- Stukken ingebracht kort en na voor de zitting
- Transcriptie zitting
Eerste analyse van stukken
Vervolgens is een mening gevraagd via de volgende initiële vraag:
Zie bijlages. Waar zitten de juridische sterke en juridische zwakke kanten in het advies van de bezwaarschriftencommissie, die bij de rechter geadresseerd zouden kunnen worden? Zijn er opvallende afwijkingen in het advies t.o.v. de eerder gedateerde stukken? Heeft de bezwaarschriftencommissie het bezwaar voldoende onafhankelijk behandelt of leunt men naar een partij? Zo ja, waarom?
Resultaat is een analyse van circa 2 pagina’s met de volgende onderdelen:
- Juridische sterke kanten van het advies, met daaronder drie onderdelen.
- Juridische zwakkere kanten of potentieel problematische aspecten, met daaronder drie onderdelen.
- Opvallende afwijkingen t.o.v. eerdere stukken, met daaronder twee onderdelen.
- Onafhankelijkheid van de behandeling, met daaronder drie onderdelen
- Conclusie en aanbeveling voor eventueel beroep, met daaronder een lijst met drie punten.
De analyse was vrijwel identiek met de persoonlijke afdronk van het advies.
Numerieke inschatting
Daarom is voortgezet met het vragen om een numerieke inschatting (met alle voorbehouden) via de vraag:
Wat komt er uit als je op schaal van 1 tot 10 een score moet geven voor het juist doorlopen van de procedure op de volgende onderdelen door de bezwaarschriftencommissie:
- correctheid
- zorgvuldigheid
- integriteit
- navolgbaarheid
- logica
- onafhankelijkheid
Hetzelfde in een aparte lijst telkens voor alle andere betrokken partijen.
Hieruit kwamen 2 pagina’s tekst met per partij een tabel. In deze tabel stond het Aspect, Score en een Toelichting als 1 zin. Nadat alle partijen toegelicht waren volgde een "Samenvatting overzicht (1-10 schaal) met langs de horizontale as de onderdelen en verticaal alle partijen.
Het is bijzonder om de persoonlijke gevoelens terug te zien. Dit kan een Clever Hans-effect zijn, dus neem niet alles voor waar aan.
Mogelijke tegenreacties
Vervolgens is een mogelijke tegenreactie op een eventuele vervolgstap geanalyseerd (nogmaals het doet geen wonderen, maar helpt wel om richting te vinden) via de volgende vraag:
Zie bijlages. Er is een analyse gemaakt. Zou je dezelfde analyse nogmaals kunnen maken maar dan namens de verwerende partij (het bestuursorgaan):
Welke juridische sterke en juridische zwakke kanten in het advies van de bezwaarschriftencommissie, zouden door de bezwaarmaker bij de rechter geadresseerd zouden kunnen worden? Hoe kan een effectieve verdediging gevoerd worden, zowel door nu al vroegtijdig dingen voor te bereiden met een langere looptijd, als tijdens de zitting of het opstellen van het verweer?
Welke opvallende afwijkingen kan de bezwaarmaker over vallen en hoe zijn die te pareren?
Hoe kunnen op vergelijkbare wijze bezwaren over eventuele onvoldoende onafhankelijk behandeling door het bestuursorgaan of de commissie gepareerd kunnen worden?
Resultaat is een analyse van circa 2 pagina’s met de volgende onderdelen:
- Juridisch sterke én zwakke punten in het advies van de bezwaarschriftencommissie, met daaronder eerste de sterke kanten die het bestuursorgaan kan benutten (3 stuks) en daarna de zwakke punten waar de bezwaarmaker zich mogelijk op richt (3 stuks).
- Effectieve verdedigingsstragie, met daaronder A. Nu al voorbereiden (3 punten) en B. Tijdens zitting of verweer (3 punten).
- Afwijkingen die bezwaarmaker kan aanhalen - en hoe te pareren (tabel met 3 punten).
- Hoe bezwaren over (on)afhankelijkheid te pareren met daaronder “Mogelijke aantijging” en “Verdedigingslijn” (3 punten).
- Conclusie met daaronder 4 punten.
Hogere orde effecten
Een mening over het kijkje over de horizon kan opgevraagd worden met een vraag zoals:
De voorgaande twee vragen hadden betrekking op de volgende orde-effecten. Zijn er nog hogere orde effecten te verwachten en hoe zal zich dit proces verder ontwikkelen naar verwachting? Zal het verder gaan dan de rechter?
Resultaat is weer een analyse met de volgende onderdelen:
- 3e orde: institutionele en maatschappelijke dynamiek met daaronder “A. Politieke gevolgen lokaal”, “B. Bestuurlijke vertrouwensbreuk” en “C. Escalatie in media en publieke opinie”
- 4e orde: structurele of normatieve verschuivingen, met daaronder “A. Doorwerking naar beleid of jurisprudentie” en “B. Institutionalisering van belangen”.
- 5e orde: nationale of systemische reflectie met daaronder drie bullets.
- Verwachte verdere procesontwikkeling met daaronder een tabel met vier punten.
- Conclusie.
Samenvatting
ChatGPT-4o heeft zich voor deze (zich nog ontwikkelende) casus een waardevolle aanvullende gids getoond naast een advocaat en eigen kennis van de regels. De grootste ervaren voordelen zijn:
- tijdbesparing: ChatGPT associeert enorm snel en nauwkeurig, wat niet kan met Google. Je hoeft alleen maar grofweg te beschrijven wat je je herinnert van een casus en hij komt met voorbeelden, redeneerlijn en uitgewerkte concepttekst.
- kijken over de horizon: ChatGPT kan tegenwoordig erg goed de mogelijke toekomstige paden voorspellen en adviezen geven qua risicobeheersing, mits juist bevraagd.
Nogmaals: gebruik nooit een antwoord zonder zorgvuldig alle bronnen na te lezen en de logica van antwoorden te controleren. Zeker qua bronnen komt er soms echt totale onzin uit.
Dit zijn persoonlijke ervaringen van iemand die geen AI-specialist is, en ook niet in staat is om de interne werking van de huidige Large Language Models te begrijpen. Hou dus altijd rekening met serieuze fouten, zeker als de stukken die aangeboden worden niet volledig zijn of gekleurd.